การได้รู้ ได้กระจ่างจากเรื่องหนึ่ง โดยอย่างยิ่งถ้ามันสามารถเปลี่ยนทัศนคติเราได้ ย่อมเป็นเรื่องที่ดี และบางทีมันก็สำคัญด้วยว่า ต้องใช้เวลานานแค่ไหนถึงจะรู้กระจ่างในเรื่องนั้น ลองดูตัวอย่างคำสารภาพจากใจของคน Fixed Mindset คนหนึ่ง
มันคงไม่ใช่บทความสั้น ถ้าต้องอธิบายละเอียดตรงนี้ว่า Fixed Mindset คืออะไร ในหนังสือ “Mindset” ฉบับแปลไทยเขียนไว้ว่า “กรอบคิดแบบตายตัว” สมัยนี้นิยมอีกคำคือ Inward Mindset เอาเฉพาะสาระรวมแล้วกัน มันคือ มุมคิดที่ยึดติด ตีตรา ว่าอะไร ๆ เปลี่ยนไม่ได้ หรือไม่ควรเปลี่ยน
ปัจจัยอาจลงลึกระดับจิตใจว่าทำไมจึงยึดติด เราอาจไม่เคยรู้สึกหรือรู้ตัว และมันไม่ควรเป็นเรื่องผิด หรือเรื่องเลวร้ายเสมอไป…
คนหนึ่งหากเติบโตมาในแบบหนึ่งย่อมมีทัศนคติแบบหนึ่ง เด็กน้อยที่เดินไม่ระวังพลั้งชนแก้วตกแตก จากนั้นเขาโดนทำโทษอย่างหนัก นั่นคือการเรียนรู้หนึ่งครั้งว่า ความพลั้งพลาดเป็นเรื่องผิดมหันต์
เด็กเมื่อโตมาอีกหน่อยต้องเข้าใจว่า ที่ถูกทำโทษ ถูกควบคุม ถูกตีกรอบ นั่นเพียงเพราะ “ความห่วงใย” ที่ไม่อยากให้เขาผิด ไม่อยากให้เขาพลาด ไม่อยากให้เขาต้องเสียใจหรือได้รับอันตราย ที่จริงมันก็เรื่องดี…
เด็กยิ่งโตขึ้น ยิ่งพบว่า โลกผู้ใหญ่เต็มไปด้วยภาระ ความขัดแย้ง การดิ้นรน ปัจจัยรุมเร้าให้มีแต่สิ่งที่อยากได้มากขึ้น และสิ่งที่สมหวังน้อยลง สวนทางกับตอนเป็นเด็ก แต่รวมแล้ว มันพิสูจน์ให้ยิ่งรู้สึกว่า โลกไม่ปลอดภัย ทั้งทางกาย ทางใจ
เด็กที่กลายเป็นผุ้ใหญ่ จึงเริ่มรู้สึกสบายใจกว่าเมื่ออยู่ในพื้นที่ปลอดภัย (safe zone) จะได้ไม่ต้องทำแก้วตกแตก จะได้ไม่ต้องผิดหวัง จะได้ไม่เจ็บตัว จะได้ไม่เสียใจ เขาไม่ผิดใช่ไหม ที่ไม่อยากดิ้นรนหรือเปลี่ยนแปลงอะไรให้มากเกินตัว?
นี่ไม่ใช่ทั้งหมด แต่มีมากมายที่คล้ายคลึงกันนี้ที่ทำให้หลายคนมี Fixed Mindset หรือกรอบความคิดตายตัว
ผมเองก็เคยเป็นหนึ่งในนั้น ไม่เคยรู้จักเรื่องกรอบคิดเช่นนี้ และกว่าจะเปลี่ยนไปก็ไม่ง่ายเลย แน่ละคน Fixed Mindset จะให้เปลี่ยนกันง่าย ๆ ได้ยังไง ซึ่งที่จริงแล้วเราทุกคนอาจยังมี Fixed Mindset บางเรื่องที่อาจอยู่กับเราไปอีกนาน ทั้งรู้ตัว และไม่รู้ตัว
คงจะดีไม่น้อย ถ้าได้รู้ ได้กระจ่างเรื่องนี้เร็วกว่านี้ ชีวิตคงเปลี่ยนไปในอีกแบบ แต่หากมองไปในอดีต มีสิ่งหนึ่งที่แม้จะเกิดจากความไม่รู้ แต่เมื่อคิดแล้วก็ยังคงรู้สึกผิด คือ ความห่วงใย ที่เคยให้หลายคนไปในบางมุม แม้จะจริงใจ แต่มากไปด้วยมุมที่พยายามห้าม เตือน หาแต่ข้อเสียมาบอก ทั้ง ๆ ที่ปัจจัยเขาอาจไม่เหมือนเราเลย
เรียกได้ว่า นอกจากปิดกั้นตัวเองไว้ ยังไปขวางทางคนอื่นอีก ถ้าในอดีตเข้าใจเรื่องนี้เสียหน่อย แม้ตัวเองจะพอใจใน safe zone แค่ไหน แต่ก็คงจะไม่ไปห้ามใคร กรอบใคร เอาตัวเองไปร่วมตัดสินใจแทนใคร เหมือนทุกวันนี้มักจะชอบแนะนำประโยคง่าย ๆ เพียงว่า “ลองทำไปเลย”
บทความฉบับปรับปรุง เผยแพร่ครั้งแรก Facebook Sirichaiwatt เมื่อ 21/02/2022
